▪ Fotografie, design & media
▪ Hardware kalibratie
▪ Automatische kalibratie
▪ 24,1 inch (61,1 cm), IPS paneel
▪ live bekijken op aanvraag
€1.376,99
Fotografen en ontwerpers stellen hoge eisen aan hun monitor. Je moet immers kunnen vertrouwen op een juiste en stabiele kleurweergave om tot het gewenste eindresultaat te komen. Bij het kiezen van een monitor die je gaat gebruiken voor fotobeoordeling en –bewerking is er een aantal criteria waar je op moet letten. Met sommige specificaties hoef je voor fotografie wat minder rekening te houden, zoals bijvoorbeeld de maximale helderheid van de monitor. Het kleurbereik, dat ook wel de kleurruimte wordt genoemd (zoals sRGB en Adbobe RGB), is juist weer wel van groot belang.
Een monitor voor fotografie onderscheidt zich van andere monitoren door een betrouwbare beeldweergave op professioneel niveau. Zo’n monitor zorgt ervoor dat je met grote kleurnauwkeurigheid je beeldmateriaal kunt bewerken. Nu er bijvoorbeeld bij de productie van drukwerk steeds vaker met softproofing op het beeldscherm wordt gewerkt in plaats van proefdrukken op papier, is een betrouwbare monitor absoluut noodzakelijk.
We beschrijven in dit artikel stap voor stap de belangrijkste selectiecriteria bij het kiezen van een monitor voor een professioneel en voorspelbaar eindresultaat. Voor een persoonlijk advies kun je ons gerust ook even bellen op +31 (0)70 8200 363
Kwaliteitsmonitoren maken gebruik van panelen met LED-achtergrondverlichting. Die verlichting bepaalt de maximale helderheid van de monitor (zie ook: De juiste afstelling van de monitor). Voor de kleurweergave is vooral ook het paneeltype van belang. We onderscheiden daarbij drie soorten: TN-panelen, PVA-panelen en IPS-panelen. Let ook op de beeldverhoudingen (aspect ratio) en de resolutie.
TN-panelen worden veelal gebruikt in monitoren voor de consumentenmarkt. Een belangrijk nadeel van dit type panelen is de aanzienlijke kleurverschuiving die optreedt als je de monitor vanuit een andere hoek bekijkt.
PVA-panelen presteren beter dan TN-panelen, maar dit type maakt inmiddels steeds vaker plaats voor IPS. PVA- en voornamelijk IPSDie panelen hebben veel minder last van verkleuring onder een andere kijkhoek. IPS is beschikbaar in verschillende varianten, zoals bijvoorbeeld de AH-IPS die naast een beter kleurbereik ook een stuk energiezuiniger is. Fabrikanten keuren elk geproduceerd IPS-paneel nauwkeurig en delen ze in op tolerantie-categorieën. Kwaliteitsmonitoren beschikken over panelen uit de strengste categorie.
Het aspect ratio van een beeldscherm is de verhouding in horizontale en verticale lengte. Voorheen was dit over het algemeen 4:3. Inmiddels zijn 16:9 en 16:10 de standaarden. Programma’s zijn steeds vaker gemaakt voor gebruik op breedbeeld schermen. Deze verhouding is ook parallel aan het aantal pixels van het display. De hoeveelheid pixels van een scherm bepalen de resolutie.
De resolutie van het scherm wordt bepaald door het aantal pixels. De scherpte van het beeld wordt bepaald door de hoeveelheid pixels op een inch (PPI). De meest gebruikte resolutie van een 16:9 monitor is op dit moment Full-HD (1920 x 1080). Maar hier zijn ook uitzonderingen op wanneer het aspect ratio afwijkt van 16:9. Ook wanneer het beeldscherm een slag groter is dan 24 inch wordt daar vaak rekening mee gehouden. Daarnaast zijn er de opkomende standaarden 4K schermen en Ultra HD (UHD). De resolutie van een DCI-4K scherm is 4096 x 2160 pixels en die van een UHD-4K is 3840 x 2160 pixels. Dit soort schermen, die we ook kennen van de Retina-schermen van de Apple iPad, beschikt over een hoge pixeldichtheid. Een 24 inch UHD scherm heeft bijvoorbeeld tweemaal zoveel pixels in de hoogte en de breedte als een 24 inch HD-scherm. Het voordeel daarvan is dat het beeld vooral bij contrastrijke overgangen (bijvoorbeeld zwarte letters op een witte achtergrond) veel scherper is. Het formaat van de pixels en dus de scherpte wordt in Pixels per Inch (PPI) uitgedrukt. Vroeger was een standaard monitor 72 Pixel per Inch, tegenwoordig zijn schermen vaak boven de 100 PPI. Let er bij je keuze voor een scherm met hoge pixeldichtheid op, dat je computer dit ook kan aansturen (en dat je de juiste kabels en poorten gebruikt - zie ook hoofdstuk: Kabels) - op het moment dat we deze tekst schrijven (juni 2015) is dat zeker nog niet altijd het geval.
Een groter kleurbereik van je monitor maakt het makkelijker de juiste kleuren weer te geven. Verwar het kleurbereik niet met het aantal kleuren als er over kleurdiepte of bit-diepte wordt gesproken (bijvoorbeeld bij 8-bit met 16 miljoen kleuren, of bij 10 bit met 1 miljard kleuren). Dat heeft namelijk betrekking op het aantal tussenstapjes dat je kunt maken binnen je kleurweergave, en dus niet op het kleurbereik.
Met het kleurbereik van de monitor wordt bedoeld: het kleurenspectrum dat maximaal kan worden weergegeven. Om het kleurbereik te bepalen, wordt het vergeleken met een bepaalde standaardkleurruimte, zoals sRGB of Adobe RGB. Die veelgebruikte kleurruimtes vallen op hun beurt weer binnen het veel grotere spectrum dat zichtbaar is voor het menselijk oog, dat ook wel CIElab wordt genoemd (zie afbeelding). Monitoren die voor fotografie geschikt zijn kunnen vrijwel het hele Adobe RGB spectrum weergeven.
Het kleurbereik van een monitor wordt meestal uitgedrukt in een percentage van Adobe RGB. Daarbij kunnen getallen worden genoemd van bijvoorbeeld 99%, maar ook van 107%. Dat laatste getal kan worden verklaard doordat het formaat van de kleurruimte van die monitor groter is dan dat van de Adobe RGB kleurruimte. Let er dan wel op welk deel van die grotere kleurruimte daadwerkelijk overlapt met Adobe RGB: de dekking kan dan alsnog op 99% uitkomen.
Een groot kleurbereik is essentieel, omdat daarmee ook het gedrukte eindresultaat dat van de printer of de drukpers komt goed kan worden gesimuleerd op het beeldscherm. Zo’n afdruk wordt meestal opgebouwd met inkten in de kleuren cyaan, magenta, geel en zwart – vaak afgekort tot CMYK. De CMYK-kleurruimte valt binnen Adobe RGB, maar monitoren die alleen sRGB weergeven zijn niet in staat alle CMYK-kleuren te tonen (zie afbeelding).
Als je foto’s bewerkt die alleen op internet geplaatst gaan worden, dan is een groot kleurbereik van minder belang omdat websites meestal worden weergegeven op een sRGB beeldscherm.
Kies je toch voor een monitor met groot kleurbereik, zet die dan bij het bewerken van foto’s voor internet op de sRGB-stand zodat je de kleurweergave van je beelden daar op kunt afstemmen.
De door EIZO ontwikkelde software ColorNavigator, en vergelijkbare software van bijvoorbeeld NEC, maakt het kalibreren van monitoren eenvoudig en zeer nauwkeurig. (zie ook het hoofdstuk: Hardware kalibratie). Bovendien bieden ze hoge flexibiliteit in het schakelen tussen verschillende weergaven (zoals van Adobe RGB naar sRGB): met een druk op de knop zorgt ColorNavigator ervoor dat zowel het scherm als de computer naar de vooraf bepaalde instellingen (‘target’ genoemd) switchen.
De kleurweergave en de helderheidsverdeling moeten links en rechts, en boven en onder, overal op het beeldscherm gelijk zijn. Bij de fabricage van de panelen treden echter altijd afwijkingen op. Kwaliteitsfabrikanten meten elk paneel en leggen die afwijkingen voor elke afzonderlijke monitor vast, zodat deze door middel van een uniformiteitscorrectie toch een gelijkmatige beeldweergave aan professionele gebruikers kunnen garanderen.
Het type monitor, het omgevingslicht en de videokaart hebben allemaal invloed op de kleurweergave van je monitor. Het onvermijdelijke kleurverloop van het paneel zorgt ervoor dat de digitale input niet continu gelijk weergegeven wordt op het analoge paneel. Wij adviseren iedereen die kleurnauwkeurig werk doet dan ook om zijn beeldscherm een keer per maand te kalibreren. Professionele monitoren zijn door de gebruiker optimaal af te stellen op de gewenste kleurruimte, zoals Adobe RGB.
Kalibratie kan worden uitgevoerd met behulp van een kalibratiesensor (bijvoorbeeld een Spyder of i1Display). Deze sensoren meten objectief hoe de kleuren door het beeldscherm worden weergegeven. Door deze metingen te vergelijken met de ingevoerde digitale kleurinformatie, kan daarna de benodigde bijstelling plaatsvinden. Deze bijstelling kan altijd gedaan worden in de grafische kaart van de computer, maar deze methode heeft een aantal nadelen.
Het afstellen van kleuren in de grafische kaart wordt ook wel ‘software kalibratie’ genoemd. De kleurafstelling wordt dan via software in de grafische kaart van de computer gedaan. Deze vorm van afstelling stelt het kleursignaal naar de monitor af. Daardoor wordt het kleurbereik meestal kleiner en kan er ‘banding’ ontstaan (zie afbeelding).
Monitoren die voornamelijk gebruikt worden door professionele fotografen beschikken over de mogelijkheid van ‘hardware kalibratie’. Bij deze methode wordt niet het kleursignaal vanuit de grafische kaart aangepast, maar worden de noodzakelijke kleuraanpassingen in de monitor zelf opgeslagen en uitgevoerd. De software die deze hardware kalibratie mogelijk maakt houdt bijvoorbeeld ook bij hoeveel uren de monitor aan staat en wat de toestand van de monitor is. Doordat je dit soort monitoren veel nauwkeuriger kunt bijstellen, is deze vorm van kalibratie een must voor fotografen en grafisch ontwerpers.
De kleurtemperatuur is vaak een subjectief begrip, dat iets zegt over hoe ‘koel’ (blauw) of ‘warm’ (geel) het wit op je monitor wordt weergegeven. Doordat je ogen compenseren voor deze kleurverschillen, lijkt wit eigenlijk altijd wit. Kleurtemperatuur kan echter ook exact in graden Kelvin (K) worden uitgedrukt. De meeste monitoren standaard ingesteld op 6500K, uitgaande van de waarneming door een gemiddeld persoon onder gemiddelde lichtomstandigheden. Je kunt de monitor echter ook op afwijkende omstandigheden instellen: wordt er bijvoorbeeld onder speciale 5500K lichten gewerkt, dan kies je op de monitor voor die kleurtemperatuur.
Met de helderheid wordt bedoeld de hoeveelheid licht die de monitor kan weergeven. De helderheid van een monitor wordt gemeten in de eenheid cd/m2 (candela per vierkante meter). De meeste monitoren kunnen theoretisch een maximum van tussen de 200 cd/m2 en de 400 cd/m2 halen, maar dan zal het beeld voor kleurbeoordeling veel te helder zijn: je gaat je beelden dan zo donker maken dat het moeilijk wordt ze vervolgens nog goed te kunnen afdrukken. Als je onder gemiddeld gedimde lichtomstandigheden werkt, stel dan je monitor liefst standaard in op 80cd/m2. Verwar dit niet met de mogelijkheid om een monitor op ‘80%’ in te stellen, want daarmee zet je slechts de achtergrondverlichting op 80 procent van het maximale vermogen.
Ook als je de monitor optimaal hebt afgesteld, blijken er in de praktijk nog andere factoren een rol te spelen die het eindresultaat kunnen beïnvloeden.
De omstandigheden waaronder je de monitor gebruikt, hebben invloed op de kwaliteit van het beeld. Let er op dat er geen direct licht op de monitor valt: dat verstoort zowel de helderheid als de kleurweergave.
Werk bij voorkeur in een niet al te helder verlichte ruimte. Je ogen kunnen kleuren het beste zien in een enigszins gedempte lichtomgeving. Zorg ook voor een omgeving in neutrale kleuren: een rood geverfde muur achter je werkplek beïnvloedt de weergave op je beeldscherm. (zie ook het hoofdstuk: Kleurtemperatuur).
Om het effect van omgevingsfactoren zoveel mogelijk te elimineren kun je werken met speciale lichtkappen om de monitor. Voor het kalibreren van je monitor heb je in veel gevallen een extern meetapparaat nodig zoals de Eye-One van X-Rite. Dit hulpmiddel gebruik je (zowel bij een software kalibratie als een hardware kalibratie) om de weergave op je beeldscherm exact te meten. De bijbehorende software heeft deze gegevens nodig om tot een correcte weergave te komen. Sommige monitoren beschikken over geïntegreerde sensoren die het gebruik van zo’n extern hulpmiddel overbodig maken.
Een optimale beeldweergave is ook afhankelijk van het gebruik van de juiste kabels en aansluitingen. Monitoren kunnen beschikken over DVI-, HDMI- en Displaypoorten en er bestaan voor elke aansluiting speciale kabels in allerlei versies. DVI is 8-bits, terwijl een Displaypoort 1.2 altijd een 10-bits beeldsignaal kan verwerken en dus een betere weergave mogelijk maakt op bijvoorbeeld een 4K-scherm. Je kunt een 4K-scherm overigens ook prima met 8 bit aansturen, maar dan beschikt de monitor over minder nauwkeurige kleurinformatie en kan de grote pixeldichtheid niet optimaal worden benut voor een scherpe beeldweergave. (zie ook het hoofdstuk: Resolutie).
Nu je je monitor optimaal hebt afgesteld en je in een ideale omgeving werkt, kan het nog steeds gebeuren dat de prints of het drukwerk er anders uitzien dan jij of je klant had verwacht. Dat is dan meestal het gevolg van de lichtomstandigheden waaronder je de afdrukken in de praktijk bekijkt – hangt je poster in het felle zonlicht of in een TL-verlichte supermarkt? Of werd er misschien op mat, hoogglanzend of getint papier gedrukt? Hou bij het maken van de drukklare bestanden rekening met die factoren en gebruik in bijvoorbeeld Photoshop het juiste profiel om je document correct aan te leveren. Pas als je de complete workflow kunt overzien, kun je als fotograaf of ontwerper een perfect eindresultaat garanderen. Maar het begint met de keuze voor de juiste monitor.
